Kritik kontrol nöqtələri

Kritik kontrol nöqtələri

Kritik kontrol nöqtələri (Critical Control Points - CCP) keyfiyyət və təhlükəsizlik sistemlərində xüsusi əhəmiyyət kəsb edən mərhələlərdir. Onlar hər hansı bir prosesin müəyyən bir mərhələsində potensial təhlükələrin qarşısını almaq, onları azaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün təyin edilən nöqtələrdir. CCP-lər qida, kənd təsərrüfatı və istehsalat sahələrində təhlükəsizliyi təmin etmək üçün vacibdir, çünki bu nöqtələrdə nəzarət çatışmazlığı ciddi risklərə səbəb ola bilər.

Kritik Kontrol Nöqtələrinin əsas xüsusiyyətləri:

 

  • Yüksək risklərlə əlaqəli mərhələlərdir: Prosesin bu nöqtələrində təhlükə yarana biləcək risklər yüksəkdir. Məsələn, xammalın yoxlanılması, temperaturun nəzarəti və ya müəyyən kimyəvi maddələrin istifadəsi zamanı düzgün tədbirlər görülməsə, təhlükəsizlik və keyfiyyət pozula bilər.
  • Tədbirlərin yerinə yetirilməsi vacibdir: Bu nöqtələrdə təhlükələrin idarə olunması üçün düzgün tədbirlər mütləq şəkildə görülməlidir, çünki bu tədbirlər yerinə yetirilmədiyi halda məhsul təhlükəli ola bilər və keyfiyyət çatışmazlığı yarana bilər.
  • Prosesin düzəldilməsi çətindir: CCP-lərdə baş verən problemləri düzəltmək çox vaxt çətin olur. Əgər bu nöqtələrdə risklər idarə edilməzsə, məhsul təhlükəsizliyi təmin olunmaz və nəticədə ciddi keyfiyyət problemləri yaranar.

 

Kənd təsərrüfatında CCP-lər:

Kənd təsərrüfatında CCP-lər xüsusi bir əhəmiyyətə malikdir, çünki məhsul yetişdirilməsindən tutmuş emalına qədər hər mərhələdə təhlükəsizlik və keyfiyyətə nəzarət edilməlidir. Misal üçün:

 

  1. Xammalın seçilməsi: Toxum və ya bitki materiallarının keyfiyyəti təhlükəli maddələrin (məsələn, pestisid qalıqları) qarşısının alınması üçün vacibdir.
  2. Suvarma sistemləri: Torpağın su tərkibi və ya su mənbəyinin keyfiyyəti məhsulun inkişafını və təhlükəsizliyini birbaşa təsir edir.
  3. Pestisid və gübrələrin tətbiqi: Bu proseslər zamanı dozanın düzgün seçilməsi və tətbiqinin nəzarət edilməsi vacibdir, çünki ifrat istifadə təhlükəli ola bilər.
  4. Məhsulun saxlanılması və daşınması: Məhsulun düzgün temperaturda saxlanılması və daşınması məhsulun keyfiyyətini təmin etmək üçün kritikdir.

 

Kritik kontrol nöqtələrinin idarə edilməsi üçün ən effektiv sistemlərdən biri HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points – Təhlükə Təhlili və Kritik Kontrol Nöqtələri) sistemidir.

HACCP Sistemi (Hazard Analysis and Critical Control Points)

HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points - Təhlükə Təhlili və Kritik Kontrol Nöqtələri) qida təhlükəsizliyinin idarə edilməsi üçün önləyici yanaşmadır. Bu sistem potensial təhlükələri müəyyən edir və onların qarşısını almaq üçün kritik kontrol nöqtələrini təyin edir. HACCP, xüsusilə qida sənayesində qida təhlükəsizliyini təmin etmək üçün beynəlxalq standart olaraq qəbul edilir, lakin kənd təsərrüfatı, əczaçılıq və digər sənaye sahələrində də tətbiq edilə bilər.

HACCP-in əsas mərhələləri:

 

  1. Təhlükə təhlili: Prosesin hər mərhələsində potensial bioloji, kimyəvi və fiziki təhlükələr müəyyən edilir. Bu təhlil nəticəsində prosesdəki təhlükələrin hara yarana biləcəyi dəqiq göstərilir.
  2. Kritik kontrol nöqtələrinin müəyyən edilməsi: Potensial təhlükələrin qarşısını almaq üçün kritik nöqtələr təyin edilir. Bu nöqtələrdə monitorinq və nəzarət tədbirləri həyata keçirilir.
  3. Kritik limitlərin təyin edilməsi: Hər bir kritik kontrol nöqtəsi üçün təhlükəsizlik limitləri təyin olunur. Bu limitlər məhsulun təhlükəsizliyi və keyfiyyəti üçün əhəmiyyətlidir. Misal olaraq, temperatur dəyərləri, pH səviyyəsi və ya saxlanma şəraiti kimi göstəricilər ola bilər.
  4. Monitorinq: Kritik kontrol nöqtələrində monitorinq aparılır ki, prosesin müəyyən edilmiş limitlər daxilində həyata keçirildiyinə əmin olunsun. Bu, adətən avtomatlaşdırılmış sistemlər və ya insan nəzarəti vasitəsilə aparılır.
  5. Düzəldici tədbirlər: Kritik limitlərdən sapma olduqda, düzəldici tədbirlər müəyyənləşdirilməlidir. Bu tədbirlər, məsələn, zədələnmiş məhsulun ləğvi və ya proseslərin yenidən qurulması ola bilər.
  6. Sənədləşdirmə: Hər bir mərhələdə monitorinq nəticələri və görülən tədbirlər sənədləşdirilməlidir. Bu, HACCP sisteminin düzgün icrasını təmin etmək üçün vacibdir.
  7. Sistem yoxlaması: HACCP-in effektiv işlədiyinə əmin olmaq üçün sistemin mütəmadi yoxlanması aparılır. Sistem işləmədikdə, problemlər tapılmalı və həll edilməlidir.

 

HACCP-in Kənd Təsərrüfatına və Qida Sənayesinə Tətbiqi:

HACCP sistemi kənd təsərrüfatında, xüsusilə məhsulun yetişdirilməsi, emalı və saxlanması mərhələlərində tətbiq edilir. Misal üçün:

 

  • Kənd təsərrüfatında: Gübrə və pestisidlərin düzgün tətbiqi, su mənbələrinin təmizliyi, məhsulun yığılması və saxlanılması prosesləri HACCP-in kritik kontrol nöqtələri kimi izlənir. Bu mərhələlərdə hər hansı təhlükə aşkar edildikdə, dərhal tədbirlər görülməlidir.
  • Qida sənayesində: HACCP məhsulun keyfiyyətini təmin etmək üçün emal və istehsalat prosesində tətbiq edilir. Bu mərhələlərə xammalın yoxlanılması, temperatur nəzarəti, saxlanma və daşınma daxil ola bilər. Məsələn, ət məhsullarında temperatur nəzarəti qida təhlükəsizliyini qorumaq üçün kritikdir.

 

 

HACCP sistemindən başqa da qida təhlükəsizliyi və keyfiyyətə nəzarət sahəsində bir sıra beynəlxalq sistemlər və standartlar mövcuddur. HACCP qida təhlükəsizliyi üçün geniş istifadə olunsa da, digər standartlar da müxtəlif sahələrdə və daha geniş proseslərdə tətbiq olunur. Bunlardan bəziləri aşağıdakılardır:

1. ISO 22000 – Qida Təhlükəsizliyi İdarəetmə Sistemi

ISO 22000 beynəlxalq səviyyədə tanınan qida təhlükəsizliyi idarəetmə standartıdır. Bu sistem HACCP prinsiplərini özündə birləşdirir, lakin daha geniş bir çərçivə təqdim edir. ISO 22000 aşağıdakıları əhatə edir:

 

  • Qida təhlükəsizliyi idarəetmə sistemi üçün geniş bir quruluş təqdim edir.
  • Qida istehsal zənciri boyunca bütün iştirakçılar üçün uyğundur, yəni xammal təchizatçılarından tutmuş istehsalçılara və son istehlakçıya qədər.
  • HACCP prinsiplərini və tətbiq olunan digər önləyici tədbirləri birləşdirir.
  • Risklərin idarə edilməsi və proseslərin sənədləşdirilməsi ilə bağlı ciddi tələblər irəli sürür.

 

ISO 22000 sertifikatı almaq şirkət və müəssisələr üçün məhsul və xidmətlərinin qlobal miqyasda tanınmasını təmin edir.

2. BRC Qida Təhlükəsizliyi Standartı (British Retail Consortium)

BRC Global Qida Təhlükəsizliyi Standartı, xüsusilə qida istehsalı və qida ticarətçiləri üçün nəzərdə tutulmuş bir standartdır. O, qida istehsal prosesində yüksək təhlükəsizlik və keyfiyyət tələblərini təmin etmək üçün nəzərdə tutulub. Bu standartın əsas xüsusiyyətləri bunlardır:

 

  • Təhlükə və risk idarəetməsi (HACCP ilə birlikdə).
  • Məhsulun izlənəbilirliyi və təchizat zəncirinin idarə olunması.
  • Qida təhlükəsizliyi mədəniyyətini gücləndirmək və qida sənayesində yüksək etibarlılığı təmin etmək.

 

BRC-nin məqsədi əsasən təchizatçılarla ticarət şəbəkələri arasında etibarlı və standartlaşdırılmış qida təhlükəsizliyi sisteminin qurulmasıdır.

3. IFS (International Featured Standards) Qida Təhlükəsizliyi

IFS qlobal ticarət şəbəkəsində qida təhlükəsizliyi standartlarını qorumaq üçün tətbiq olunan bir standartdır. Bu standart əsasən pərakəndə satış şirkətləri və qida məhsulları təchizatçıları üçün nəzərdə tutulub. IFS-in əsas məqsədləri:

 

  • Qida təhlükəsizliyi və keyfiyyətini təmin etmək.
  • Müəssisələrə qida təhlükəsizliyi sistemlərini təkmilləşdirmək və prosesləri standartlaşdırmaq üçün dəstək vermək.
  • Təchizatçıların auditləri və sertifikatlaşma prosesi vasitəsilə etibarlılığı artırmaq.

 

IFS, xüsusilə Avropada geniş tətbiq olunan və qida sənayesi üçün beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən bir standartdır.

4. GlobalG.A.P. (Good Agricultural Practices)

GlobalG.A.P. kənd təsərrüfatı sahəsində yaxşı kənd təsərrüfatı təcrübələri üçün beynəlxalq səviyyədə tanınan bir standartdır. Bu standart xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsullarının təhlükəsizliyi, sosial məsuliyyət və ekoloji davamlılıq prinsiplərinə əsaslanır. GlobalG.A.P. aşağıdakı sahələri əhatə edir:

 

  • Kənd təsərrüfatı təcrübələrinin ekoloji və təhlükəsizlik standartlarına uyğun həyata keçirilməsi.
  • Suvarma, gübrələmə, pestisidlərin tətbiqi və torpaq idarəetmə sistemləri üzərində nəzarət.
  • Məhsulların təmizliyi və zərərli maddələrdən azad olmasını təmin etmək.

 

GlobalG.A.P. kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçıları üçün standart sertifikatlaşma sistemidir və məhsul keyfiyyəti və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün istifadə edilir.

5. SQF (Safe Quality Food)

SQF qida təhlükəsizliyi və keyfiyyəti üçün qlobal səviyyədə tətbiq edilən sertifikatlaşdırma sistemidir. Bu sistem qida istehsalçıları və təchizatçıları üçün təhlükəsizlik və keyfiyyət tələblərini təmin edir. SQF-in əsas üstünlükləri:

 

  • HACCP prinsipləri əsasında işləyir.
  • Təchizat zəncirinin hər mərhələsində qida təhlükəsizliyi və keyfiyyətin təmin edilməsi üçün sənədləşdirmə tələb edir.
  • Geniş qida sektorlarını əhatə edir və fərqli məhsul növlərinə uyğun olaraq xüsusi modullar təqdim edir.

 

SQF sertifikatı qlobal ticarət bazarlarında yüksək səviyyəli qida təhlükəsizliyi standartlarını təyin edir və etibarlılıq təmin edir.

6. FSSC 22000 (Food Safety System Certification)

FSSC 22000 qida təhlükəsizliyi idarəetmə sisteminə dair beynəlxalq bir standartdır və xüsusilə böyük qida istehsalçılarında geniş tətbiq olunur. Bu standart ISO 22000, HACCP və digər sənaye spesifik tələbləri birləşdirir və aşağıdakıları təmin edir:

 

  • Qida təhlükəsizliyi idarəetmə sistemi üçün güclü bir çərçivə.
  • Təchizat zəncirindəki bütün iştirakçılar üçün uyğunlaşdırılmış qaydalar.
  • Qida sənayesindəki risklərin idarə edilməsini təmin edən qabaqcıl monitorinq sistemi.

 

FSSC 22000 qida təhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq səviyyədə geniş yayılmış standartlardan biridir.

 

Məqaləyə keçid
 

Sponsor reklamı

Dil öyrən
Android tətbiq

Android proqramı yükləyərək elmi-texnoloji yeniliklərdən daha tez məlumat ala bilərsiniz.

Yüklə